Bezcenne freski będą jak nowe

647 lat świątyni

647 lat świątyni

Świątynia została wzniesiona w 1360 roku, dzięki fundacji Kazimierza Wielkiego. Gotycka budowa zachowała pierwotny układ przestrzenny i bogatą dekorację rzeźbiarską we wnętrzu. Wyposażenie wewnętrzne pochodzi z XV - XVII wieku (freski bizantyjsko - ruskie, ołtarze rokokowe, obrazy i rzeźby). Na ścianach prezbiterium zachowały się polichromie wykonane w 1421 roku przez warsztat ruski mistrza Hayla. Freski odsłonięto i zakonserwowano w latach 1934-1936. Ołtarze i portale katedry wykonane są z czarnego marmuru, a ozdobione marmurem różowym. Są to unikatowe przykłady wyrobów kamieniarskich warsztatów w Czarnej pod Krakowem z XVII i XVIII wieku. Wnętrze kościoła zdobi wspaniały zespół rokokowych ołtarzy (II połowa XVIII stulecia) przy międzynawowych filarach. Są one dziełem wybitnego warsztatu mistrza Macieja Polejowskiego ze Lwowa. Na ścianach naw widnieje zespół 16 obrazów, z których 12 tworzy cykl "Kalendarium", natomiast cztery obrazy pod chórem przedstawiają sceny z historii Sandomierza: męczeństwo Sandomierzan podczas najazdu tatarskiego, męczeństwo dominikanów w 1260 roku, rytualny mord żydowski oraz wysadzenie zamku przez Szwedów w 1656 roku.

Wielkie prace konserwatorskie i remontowe czekają wkrótce bazylikę katedralną w Sandomierzu. Renowacji zostaną poddane między innymi wspaniałe freski bizantyjskie.

Zakres zaplanowanych prac jest ogromny. XV-wieczne bizantyjskie freski, późnorenesansowe stalle w prezbiterium, Kaplica Najświętszego Sakramentu, snycerka i rzeźba ołtarzy Macieja Polejowskiego, zaliczanych do piękniejszych zespołów rokokowych w Polsce, wreszcie cykl obrazów - wszystko to niezwłocznie wymaga konserwacji.

Na tym lista potrzeb się nie kończy. Koniecznie trzeba wymienić więźbę dachową, obecna jest bowiem w fatalnym stanie. Program obejmuje również odnowienie posadzek, elewacji, instalacji oraz uporządkowanie otoczenia świątyni.

POD OKIEM SPECJALISTÓW
Od ponad dwóch lat działa zespół, który zajmuje się przygotowaniami do prac renowacyjnych w katedrze. Tworzą go duchowni, wśród nich biskupi sandomierscy oraz konserwatorzy, między innymi znakomici specjaliści z krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych - profesorowie Ireneusz Płuska i Władysław Zalewski.
Bez udziału specjalistów trudno byłoby przygotować szczegółowe programy konserwatorskie, oddzielne dla kamieniarki, snycerki czy malarstwa. Przygotowanie każdego programu poprzedziły specjalistyczne, drobiazgowe badania. Poddane zostały im między innymi bezcenne freski.
WYJĄTKOWE FRESKI
- Renowacja fresków będzie niewątpliwie najtrudniejszym elementem prac konserwatorskich w katedrze - stwierdza Marek Juszczyk, członek zespołu, pracownik sandomierskiej delegatury Państwowej Służby Ochrony Zabytków.
- Freski bizantyjskie w sandomierskiej świątyni stanowią jedne z nielicznych, wielkich fundacji jagiellońskich - fresków bizantyjsko - ruskich na terenie Polski - opowiada Juszczyk. - Większość to fundacje króla Władysława Jagiełły. Objęły one na rdzennych ziemiach Polski największe i najwspanialsze budowle sakralne. Niewiele z nich się zachowało. Na naszym terenie takie freski można podziwiać również w Wiślicy i na Świętym Krzyżu.

Freski były wykonywane na początku XV wieku przez mistrza Hayla, który ściągnął do Sandomierza z terenów Serbii, a potem osiadł w Przemyślu.
- Są to jedne z największych powierzchniowo i najlepiej zachowanych fresków bizantyjskich w Polsce - zaznacza konserwator.

Marek Juszczyk zwraca uwagę na niezwykle ciekawy cel fundacji jagiellońskich.
- Ich celem było przybliżenie chrześcijaństwa wschodniego ku Zachodowi. Jagiełło, tkwiący raczej w nurcie wschodnim, bizantyjskim, chciał wskazać na to, że nie tylko Polska, ale także Litwa czy Ruś należą do europejskiej rodziny chrześcijańskiej. Szczególny wymiar ma to dzisiaj, gdy mówimy o ekumenizmie i zjednoczonej Europie. Polski król był przedstawicielem takiej właśnie wizji - mówi Marek Juszczyk.
Poprzednio zabiegom konserwatorskim freski były poddawane w latach 30. ubiegłego wieku.

- To wielka droga, w tej chwili zupełnie nam nieznana - mówi Marek Juszczyk o tym, co czeka konserwatorów. - Przy okazji konserwacji Calendarium Romanum, odsłonięte zostaną ściany, na których można spodziewać się na przykład starszych polichromii czy licznych epitafiów, które być może zostały tam wmurowane. Nie wiemy, co jest pod obrazami, a to przecież ogromna powierzchnia!
PRZED WIELKIM JUBILEUSZEM
Prace zaplanowane w katedrze zostały podzielone na dwa etapy. Pierwszy ma obejmować Kaplicę Najświętszego Sakramentu, prezbiterium i zakrystię; drugi - to cała nawa główna. Potem przewidziana jest wymiana instalacji, iluminacja kościoła, uporządkowanie otoczenia oraz odwodnienie i zabezpieczenie skarpy.

- Wniosek na pierwszy etap prac w bazylice, poparty szczegółowym programem konserwatorskim, został już złożony. Zabiegamy o dofinansowanie z Funduszu Norweskiego - informuje ksiądz Andrzej Rusak, historyk sztuki, dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu.

Rozstrzygnięcie nastąpi być może w lipcu. Szansą na realizację kolejnych prac miałyby być programy unijne przewidziane na lata 2007 - 2013.

Realizacja programu renowacji bazyliki katedralnej przewidziana jest do 2018 roku. Będzie to rok jubileuszu 200-lecia powstania diecezji sandomierskiej. W 1818 roku Kolegiata Najświętszej Marii Panny została podniesiona do godności katedry.
Prawdopodobnie w tym miesiącu odbędzie się w Sandomierzu konferencja naukowa na temat katedry. Do udziału zaproszono znakomitych specjalistów. Konferencja na pewno odpowie na wiele pytań dotyczących renowacji świątyni.