Liderzy Regionu 2012: Muzeum Archeologiczne i Rezerwat „Krzemionki” w Sudole

Muzeum w Krzemionkach jest oddziałem Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim. Znajdujące się koło Ostrowca Świętokrzyskiego, tuż przy drodze nr 754 w kierunku Bałtowa, w miejscowości Sudół. Muzeum jest unikatowym obiektem archeologicznym w skali europejskiej o znaczeniu międzynarodowym. Zespół prahistorycznych kopalń krzemienia pasiastego z okresu neolitu i wczesnej epoki brązu (IV-II tys. p.n.e.) jest jednym z największych i najlepiej zachowanych takich obiektów na świecie. Pomimo upływu tysięcy lat kopalnie przetrwały do naszych czasów w niemal niezmienionym stanie. Można je podziwiać wędrując podziemną trasą turystyczną o długości prawie pół kilometra. Zabytek położony jest w sercu Rezerwatu Przyrodniczego, a cały obiekt jest jedynym Pomnikiem Historii w województwie świętokrzyskim ustanowionym przez prezydenta Lecha Wałęsę w roku 1994. Krzemionki są największym i najlepiej zachowanym obiektem, związanym z pradziejowym górnictwem, który dokumentuje ślady górnictwa neolitycznego. Jako jeden z nielicznych na świecie jest udostępniony dla zwiedzających.

Kopalnie zostały odkryte w 1922 roku przez profesora Jana Samsonowicza i były wielokrotnie badane przez kolejne pokolenia archeologów. Pole eksploatacyjne w Krzemionkach ma powierzchnię około 80 hektarów, szerokość 20-220 metrów i długość 4,5 kilometra. Na swoim obszarze skupia ponad 4000 kopalń. Kopalnie krzemienia pretendują także do wpisania na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.

W Krzemionkach można zwiedzić zrekonstruowaną wioskę neolityczną sprzed ponad 4 tysięcy lat oraz poznać prehistoryczne sposoby wyrobu narzędzi i broni. Spacerując podziemnymi tunelami można poznać warunki pracy neolitycznych górników, dowiedzieć się więcej na temat technologii wykorzystywanych przez nich tysiące lat temu oraz ich wierzeń i religii.

Najważniejszym przedsięwzięciem podnoszącym jakość obsługi ruchu turystycznego, wprowadzającym Muzeum w XXI wiek i otwierającym zupełnie nowe możliwości przed instytucją był udział w projekcie Świętokrzyski Szlak Archeo-Geologiczny. Dzięki dotacji unijnej w Krzemionkach powstał nowoczesny zespół obiektów obsługujących ruch turystyczny wraz z nowoczesnymi przestrzeniami wystawowymi. Obiekt obejmuje zaplecze badawcze dla archeologów i geologów wraz z salami konferencyjnymi, dydaktycznymi oraz część ekspozycyjną.

Przedsięwzięcie łączą z miejscem wystawy: przyrodnicza i archeologiczna, która dokumentuje najważniejsze odkrycia i badani archeologiczne w regionie z ostatnich 10 lat. Wystawy są udostępniane nieodpłatnie dla wszystkich odwiedzających.

Dzięki rozbudowanej infrastrukturze, Muzeum zyskało zupełnie nowe możliwości rozwoju, które zdecydowanie przekładać się będą na jakość prowadzonych prac badawczych, udostępniania ich wyników oraz na obsługę ruchu turystycznego. Stworzone zostały bowiem optymalne warunki do prowadzenia badań naukowych przez archeologów, przyrodników i geologów. Wyposażenie pracowni naukowych, przestrzeń gromadzenia zbiorów oraz biblioteka z czytelnią powodują, że Krzemionki mogą odwiedzać studenci, badacze i naukowcy zainteresowani prahistorycznym górnictwem. Natomiast turyści mają udostępnioną ogromną przestrzeń wystawową, w której są już dwie wystawy czasowe, a kolejne - w tym stałe - planowane są na najbliższym okresie. Ponadto turyści mają do dyspozycji infrastrukturę parkingową i wszelkie udogodnienia związane z obsługą ruchu turystycznego. Mają więc niepowtarzalną możliwość zetknięcia się nauką i wiedzą na temat historii i archeologii regionu. W ostatnim dziesięciu Muzeum Archeologiczne i Rezerwat Krzemionki odwiedziło ponad pół miliona turystów.

Włodzimierz Szczałuba, Dyrektor Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim:
- Krzemionki to miejsce, jak powiedział prof. Jacek Lech, wybitny badacz prahistorycznego górnictwa krzemienia, dla którego warto tworzyć, żyć. Ogromny wysiłek wielu pokoleń ówczesnych górników, rozwiązania techniczne stosowane przy drążeniu szybów, korytarzy, wydobyciu krzemienia budzą podziw. Nie jest przypadkiem, że miejsce to już w okresie przedwojennym zostało objęte ochroną, a do dziś jest jedynym Pomnikiem Historii w województwie. Teraz przed nami kolejne wyzwanie – przygotowanie neolitycznych kopalń krzemienia pasiastego w Krzemionkach do zgłoszenia do wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.