Jak polscy bohaterowie ratowali Żydów. Do Chmielnika zawitają eksperci

Zagadnienie pomocy Żydom, udzielanej przez polskich obywateli w latach 1939-1945 stanowi niezwykle ważną problematykę, zbyt często jednak pomijaną przy badaniu historii relacji polsko-żydowskich. Miasto i Gmina Chmielnik podjęły się ciekawej oraz ambitnej inicjatywy – zdecydowano się na organizację przedsięwzięcia, które ma pomóc przełamać, wciąż żywe wśród części polskiego społeczeństwa oraz w narracji międzynarodowej stereotypy ukazujące Polaka-antysemitę.

– Śledząc i obserwując debatę publiczną, szczególnie przedstawiającą wspólne życie Żydów i Polaków na terenie okupowanej Polski, ich wzajemne relacje jawi się bardzo słaba prezentacja przedstawiająca tragizm polskich rodzin pomagających rodzinom żydowskim przetrwać czas prześladowań podczas drugiej wojny światowej. Narracja, która jest obecna w mediach, w dyskusjach naukowych pomija ten temat, a często Polska i Polacy przedstawiani są jako uczestnicy lub co gorsza sprawcy morderstw popełnianych na ludności żydowskiej. Uważam, że tylko prawda i głośne wyrażanie swojego sprzeciwu wobec takich tez może spowodować, że staniemy w prawdzie i będziemy mogli rozpocząć dialog. Dialog bez rachunku sumienia i przedstawienia faktów nie ma najmniejszego sensu i jest tylko pozorowaniem rozmowy. Polska była jedynym krajem, w którym za pomoc ludności żydowskiej groziła kara śmierci, największa ilość osób uhonorowanych medalem Sprawiedliwych jest Polakami. Czy znane są Polakom historie rodziny Ulmów, Kowalskich i wielu, wielu innych – zapewne nie lub bardzo słabo. Naszą konferencją chcemy się włączyć w nurt przedstawiania piękna, bohaterstwa i heroiczności postaw Polaków. Ich najtragiczniejszych postaw w imię pomocy – takiej zwykłej ludzkiej – wyjaśnia przyczyny zorganizowania konferencji burmistrz Miasta i Gminy Chmielnik, Paweł Wójcik.

Konferencja, „Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat. Pomoc świadczona ludności żydowskiej przez Polaków w latach 1939–1945 ze szczególnym uwzględnieniem Kielecczyzny” składa się z czterech paneli. Pierwsze dwa, odbędą się we wtorek, 4 października.Uczestnicy będą mieli możliwość wysłuchania zagadnień metodologicznych oraz teologicznych. Prelegentami w tej części będą: ceniony biblista ksiądz profesor Waldemar Chrostowski, profesor Jan Żaryn oraz ksiądz doktor Tomasz Siemieniec. W panelu drugim, zatytułowanym „Wieś ratuje życie”, doktor Tomasz Domański, Marcin Florek oraz Ewa Kołomańska zaprezentują charakter pomocy ludności wiejskiej z okupowanych terenów Polski, która nie stroniła od ratowania ludności żydowskiej. Badacze przyjrzą się szerzej nie tylko osobom uhonorowanym tytułem „Sprawiedliwych wśród narodów świata”, ale także tym wszystkim, którzy pozostali anonimowi, nie doczekali się uhonorowania.

Kolejna, trzecia część, rozpocznie się w środę, 5 października. Zatytułowana została „Sprawiedliwi w sztetlach”. Zapoczątkuje ją referat doktora Marka Maciągowskiego o kielczanach ratujących Żydów. Podobne zagadnienie podejmie w swoim wystąpieniu Urszula Stępień – ograniczając zakres terytorialny do Sandomierza. Ksiądz doktor Andrzej Kwaśniewski przyjrzy się pomocy udzielanej ludności żydowskiej na terenie ówczesnej diecezji kieleckiej, a Beata Białek przedstawi źródła do badania dziejów pomocy Żydom znajdujące się w zasobie kieleckiego Archiwum Państwowego. Czwarty, ostatni panel konferencji poświęcony zostanie elitom społecznym oraz osobom duchownym zaangażowanym w ratowanie ludności wyznania mojżeszowego. W tej części prelegentami będą profesor Jerzy Gapys, który omówi rolę ziemian w ratowaniu Żydów oraz Ewa Kurek – przybliży słuchaczom znaczenie klasztorów żeńskich diecezji kieleckiej w ukrywaniu Żydów. Na zakończenie konferencji przewidziane zostało wystąpienie doktor Aleksandry Namysło, która zmierzy się z tematem Polaków zamordowanych przez okupanta niemieckiego za udzielenie pomocy ludności żydowskiej.

Kolejne dwa dni, 6-7 października, poświęcone zostaną projekcjom filmowym, warsztatom dla uczniów świętokrzyskich szkół oraz wystawom podejmującym problematykę ratowania Żydów przez Polaków. –Na jednej z nich możemy przeczytać relacje osób ocalałych dzięki pomocy Polaków, żydowskich dzieci, które były wychowywane przez polskie rodziny. Spotkałem tam tekst: „Jestem tu dzięki miłości obu matek, żydowskiej i polskiej. Dobroci, która nie znała strachu, w czasach, gdy triumfowało zło, a bestialstwo było bezkarne” – podzielił się swoimi spostrzeżeniami burmistrz Chmielnika, który gorąco zachęca do aktywnego udziału przedsięwzięciu.

Udział w tej części zapowiedzieli znani aktorzy, Zbigniew Waleryś oraz Marcin Bosak. Wstęp na wszystkie wydarzenia jest bezpłatny. Organizatorami są Miasto i Gmina Chmielnik oraz Ośrodek Edukacyjno-Muzealny „Świętokrzyski Sztetl” w Chmielniku.