Marcin Kędryna: Ekologia łączy nas wszystkich

Żyjemy w czasie przełomu. W Polsce przyspiesza transformacja energetyczna. Rośnie udział OZE, planujemy budowę elektrowni jądrowych. Pełnoskalowa rosyjska agresja na Ukrainę jeszcze bardziej zwiększyła potrzebę odejścia od kopalnych źródeł energii.

OZE ze względu na swój rozproszony charakter i lokalny charakter zwiększy nasze bezpieczeństwo. Wsparte stabilnymi źródłami energii zapewni nam dobre podstawy do dalszego, zrównoważonego rozwoju. Jeśli dodamy do tego lepszą współpracę w regionie, który łączy podobne rozumienie zagrożeń i wyzwań przyszłości, rysuje się scenariusz na nową, zieloną przyszłość. Czy jednak w tym równaniu nie brakuje kilku elementów?

Niedawno w Warszawie miała miejsce konferencja “Energy Security in Central and Eastern Europe. Wspólnie dla bezpieczeństwa i klimatu”. Nieczęsto zdarza się, by Warszawa gościła wydarzenie w pełni skierowane do partnerów z regionu. Zanurzeni w swoich sprawach nie dostrzegamy, jak dużą wagę przywiązują nasi sąsiedzi do tego, co dzieje się nad Wisłą. Okazuje się, że na przykład czeska opinia publiczna poszukuje dzisiaj w Polsce inspiracji, jak skutecznie zwiększać udział OZE w miksie energetycznym gospodarki. W trakcie konferencji zorganizowanej przez Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, Conservative Environment Network z Wielkiej Brytanii oraz Fundacja Polska z Natury, mówił o tym Martin Ehl, szef działu analiz dziennika "Hospodářské Nowiny", wiodącego tytułu gospodarczego znad Wełtawy.

Z kolei Litwini posiadają bogate doświadczenie w zakresie energetyki jądrowej. Wiedzą też, jak tego typu instalacje silnie oddziałują na relacje sąsiedzkie. Gabriel Gorbačevski, attaché ds. energii w ambasadzie Litwy w Warszawie wspomniał o nowym podejściu swojego kraju do energii jądrowej. Do 2028 roku Litwini mają zadecydować czy włączyć do swojego systemu energetycznego SMR-y. Dobrze stało się więc, że w Warszawie ponad stu decydentów, dyplomatów, ekspertów i dziennikarzy branżowych z Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Czech, Ukrainy, Rumunii, Wielkiej Brytanii, Niemiec i USA rozmawiało na temat energetycznej przyszłości regionu. Ale jest jeszcze ktoś, o kim często zapominamy.

Jeśli nie zadbamy o to, by wszystkie grupy społeczeństwa skorzystały na nowym systemie energetycznym, może okazać się, że w niedalekiej przyszłości sami będziemy chcieć spowalniać konieczne zmiany. Ostatnio opublikowany raport „Jest drogo, będzie drożej? Gospodarne państwo odpowiedzią na ubóstwo energetyczne” pokazuje, że od 10 do 20 proc. mieszkańców Polski dotyka problem ubóstwa energetycznego. 76 proc. respondentów przyznało z kolei, że w ostatnim sezonie grzewczym musiało oszczędzać energię. Te dane nie powinny dziwić, gdy weźmie się pod uwagę ostatnie zawirowania na rynku energii i lawinowy wzrost cen. Niektórych z nas po prostu nie stać na ogrzewanie domu. Wtedy do wyboru pozostaje albo marznąć, albo palić tym, co jest pod ręką. Jeśli chcemy więc, aby zielona transformacja cieszyła się poparciem różnych grup społecznych, musi być przeprowadzona sprawiedliwie. W dłuższej perspektywie, jeśli słabsi ekonomicznie obywatele będą ponosić nadmierne ciężary, będzie to zniechęcać ich do udziału w transformacji energetycznej i działać na niekorzyść wszystkich (zaczynając od sąsiadów).

Transformacja energetyczna, ubóstwo energetyczne, wreszcie po prostu ochrona środowiska, to sprawy zbyt dużej wagi, by poradzili sobie z nimi sami politycy, eksperci albo aktywiści.

Od polityków zależy, czy uda się wprowadzić skuteczne rozwiązania przeciwdziałające m.in. ubóstwu energetycznemu. Brytyjczycy co roku publikują rządowy raport nt. skali występowania tego zjawiska nad Tamizą. W Polsce temat dopiero wchodzi do szerszej debaty publicznej dzięki ekspertom i mediom.

W trakcie konferencji „Energy Security in Central and Eastern Europe. Wspólnie dla bezpieczeństwa i klimatu” jeden z paneli dotyczył właśnie tej sprawy. Podczas dyskusji Aleksandra Krugły z fundacji Habitat for Humanity Poland, wskazała na braki w podejściu do ubóstwa energetycznego na poziomie legislacyjnym i politycznym. - W najistotniejszym dokumencie rządowym dotyczącym walki z ubóstwem, czyli Krajowym Programie Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu, mamy tylko trzy zdania na temat ubóstwa energetycznego, co pokazuje, że problem ten nie jest dostatecznie dobrze rozpoznany na tym poziomie. Tymczasem dostęp do energii to prawo człowieka – stwierdziła.

Z kolei Paweł Mirowski zastępca prezesa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wskazał na działania współkierowanej przez siebie, kluczowej w tym obszarze, instytucji. W ciągu pięciu lat od uruchomienia programu „Czyste powietrze” wnioski złożyło ponad 730 tys. osób na dofinansowanie na ponad 20 mld zł. - Dzisiaj to nie jest już tylko program antysmogowy, ale program, który ma stanowić odpowiedź na walkę z ubóstwem energetycznym. Zrealizowana inwestycja, zwłaszcza przez osoby z niskimi dochodami, które są niejako „faworyzowane” w programie wysokością dotacji, ma pomóc skutecznie zwalczyć zjawisko ubóstwa energetycznego – podkreślił Paweł Mirowski.

W trakcie międzynarodowej konferencji przyznał, że duże nadzieje wiąże z wdrożeniem operatorów w programie „Czyste Powietrze”. Mają oni osobiście dotrzeć do potencjalnych beneficjentów i pomóc im złożyć wniosek oraz przeprowadzić przez cały proces inwestycyjny, a także rozliczyć inwestycję – poinformował. – Pilotaże odbywają się już w trzech województwach: małopolskim, świętokrzyskim oraz warmińsko-mazurskim. Wybierzemy najlepszy model działania, a następnie będziemy chcieli stworzyć ogólnopolski program operatorów, którzy jeszcze skuteczniej dotrą do kolejnych osób – podsumował.

- To ważne, bo spośród osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, około 66 proc. zamieszkuje obszary wiejskie – przyznaje Michał Wojtyło, wicedyrektor Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, współorganizator konferencji i jeden z autorów wspomnianego wcześniej raportu. – Często jest to po prostu samotna emerytka mieszkająca w za dużym, nieocieplonym domu na wsi – podaje. – Komponent termomodernizacyjny, promowany także w trakcie naszej konferencji, jest bardzo ważny dla długofalowego, zrównoważonego i sprawiedliwego rozwoju Polski – podkreślił. Trudno bowiem spodziewać się, aby samotna emerytka bez wahania samodzielnie wystąpiła o dofinansowanie i przeprowadziła relatywnie dużą i skomplikowaną inwestycję np. w termomodernizację swojego domu. Stąd należy docenić proaktywne działanie NFOŚiGW w poszukiwaniu potencjalnych beneficjentów programu.

Nie od dziś wiadomo, że to osoby o lewicowej i liberalnej wrażliwości są najbardziej zaangażowane w ochronę klimatu. Tymczasem, w tradycji chrześcijańskiej głęboko zakorzeniona jest troska o dziedzictwo naturalne.

I właśnie o tym pamiętają organizatorzy kolejnej międzynarodowej konferencji. która odbywa się w ostatnich dniach w Polsce. „Creatio continua VI: Znaki harmonii” tworzą Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Centrum Teologii i Filozofii Uniwersytetu w Nottingham oraz Światowy Ruch Katolików na rzecz Środowiska. W Krakowie, 1 i 2 grudnia, wybitni polscy i światowi intelektualiści, eksperci i praktycy będą debatować o próbie budowy harmonii między Bogiem, światem i ludźmi we współczesnym świecie.

- Kryzys ekologiczny, wojna, rozpad wspólnego świata – wierzący muszą mieć na to przekonujące odpowiedzi. Takich odpowiedzi szukamy wspólnie co roku, spotykając w Krakowie podczas konferencji „Creatio continua” najciekawszych europejskich intelektualistów i praktyków: ekonomistów, analityków geopolityki, teologów - mówi dr Mateusz Piotrowski, doradca programowy Światowego Ruchu Katolików na rzecz Środowiska i współorganizator konferencji. - Gromadzimy ludzi z różnych ideowych światów pokazując, że ojczysta przyroda, solidarność społeczna, godna praca to sprawy, których warto bronić - dodaje dr Piotrowski.

W dobie panowania emocji i podziałów uczestnicy konferencji będą pytać m.in. o szanse przywrócenia solidarności w polityce. Na ten temat będą rozmawiać lord Maurice Glasman członek Izby Lordów i twórca brytyjskiego “konserwatywnego socjalizmu” Blue Labour, Ariadna Lewańska z Sorbony, Czesław Bielecki architekt i publicysta, inicjator Projektu Konsens i Jan Śpiewak działacz społeczny.

- Łatwo zobaczyć w tym, co dzieje się dookoła nas, znaki apokalipsy. Podczas tej edycji chcemy zrobić coś trudniejszego: poszukać znaków harmonii. To znaczy: działających rozwiązań, które pozwalają żyć w większej harmonii, pokoju z Bogiem, światem, który stworzył i z innymi ludźmi – mówi dr Mateusz Piotrowski, współorganizator konferencji.

Jeśli będziemy lepiej współpracować z sąsiadami i partnerami, czerpać ze wzajemnych doświadczeń, budować nowe połączenia infrastrukturalne i zadbamy o to, aby transformacja energetyczna była sprawiedliwa nie tylko uda nam się ją przeprowadzić z sukcesem do końca, ale będzie podstawą do zrównoważonego rozwoju Polski.

Nie tylko lewica i liberałowie, ale także ludzie żyjący wiarą i instytucje katolickie angażują się w ekologię. Kościół ma wiele do zaoferowania w tym obszarze, a chrześcijanie bez wątpienia powinni z troską pochodzić do dziedzictwa naturalnego. Jeśli wszyscy zaangażujemy się w ochronę środowiska naturalnego damy radę. I nikogo nie zgubimy po drodze do bardziej zielonego świata.