„Muzeum na kółkach” POLIN odwiedzi Opatów. To będzie podróż w przeszłość miasta

Podróżująca wystawa Muzeum POLIN, odwiedza miasta liczące do pięćdziesięciu tysięcy mieszkańców, w których przed wojną Żydzi stanowili istotną część lokalnej społeczności. Przedsięwzięcie wzbogacone o działania edukacyjne przypomina o tysiącletnim współistnieniu Polaków i Żydów, angażując lokalnych aktywistów i instytucje. W Opatowie partnerem projektu jest Powiatowe Centrum Kultury, a koordynatorką – Maria Borzęcka z Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Opatowskiej.

- Przyjazd wystawy z Muzeum POLIN w Warszawie jest dla nas niemałą gratką. Po pierwsze – możemy zobaczyć w ciekawy sposób ukazane życie w małym miasteczku żydowskim, jakim też był przed wojną Opatów. Po drugie – starsi i młodzież szkolna nie muszą po ofertę kulturalną jechać aż do stolicy. A po trzecie – od lat marzymy – my, członkowie Towarzystwa– o muzeum regionalnym w naszym mieście, w którym swoją cząstkę miałaby historia opatowskich Żydów. Ta wystawa stanowi wyraz tego marzenia, które może kiedyś stanie się rzeczywistością” – podkreśla Borzęcka.

Przyjazd „Muzeum na kółkach” poprzedzi spotkanie z łódzkim rabinem Symchą Kellerem, w poniedziałek 5 września, w Domu Muzealnym Powiatowego Centrum Kultury o godzinie 17.30. „ABC judaizmu” to pierwszy tego typu wykład w powojennej historii Opatowa – jego uczestnicy będą mogli poznać bogactwo i różnorodność judaizmu, zadać pytania na nurtujące ich tematy z tej dziedziny.

Wystawę Muzeum POLIN będzie można oglądać od soboty 10 września do poniedziałku 12 września, w holu Podziemi Opatowskich. Na nowoczesną ekspozycję złożą się m. in. interaktywna mapa Opatowa pokazująca miejsca związane z żydowską historią i trójwymiarowa makieta sztetla – typowego polsko-żydowskiego miasteczka, jakim do II wojny światowej był też Opatów. Będzie można zapoznać się z kalendarium, porządkującym najważniejsze wydarzenia z historii polskich Żydów, a dzięki zamieszczonym na planszach cytatom z przedwojennych pamiętników, poznać trzy języki, jakimi posługiwali się polscy Żydzi: polski, jidysz i hebrajski.

Obecne przy ekspozycji muzealne edukatorki udzielą zwiedzającym informacji o kulturze żydowskiej, odpowiedzą też na pytania o relacje polsko- żydowskie.

Zainteresowani wystawą będą mogli otrzymać „Pół-Przewodnik po żydowskim Opatowie, czyli subiektywny przewodnik po sztetlu Apt”. Bogato ilustrowana publikacja ukazuje żydowskie ulice i

miejsca oraz ludzi ważnych dla żydowskiej (i nie tylko) społeczności Opatowa. Przybliża też wybrane terminy z kultury żydowskiej. Wydawnictwo powstało dzięki zaangażowaniu przedstawicieli Towarzystwa.

Podczas oglądania wystawy będzie można także skosztować ciastek, upieczonych według autentycznego przedwojennego przepisu Abrama Goldmana – piekarza, który przed laty miał w Opatowie swój zakład.

W sobotę i w niedzielę, 10 i 11 września o godzinie 15, chętni będą mogli pójść na spacer z oprowadzaniem, ulicami: Wąską, Szeroką, Starowałową i dowiedzieć się, gdzie stały i funkcjonowały m. in. synagoga, cheder, mykwa, fabryczka cukierków Perelmuttera, a na dawnym cmentarzu żydowskim – obejrzeć lapidarium z ocalałymi macewami.

W poniedziałek 12 września młodzież z opatowskich szkół średnich spotka się z pisarzem, reporterem i fotografem Mikołajem Grynbergiem. Uczniowie obejrzą także jego debiutancki film „Dowód tożsamości” – zapis rozmów z przedstawicielami różnych pokoleń polskich Żydów.

Żydzi zaczęli osiedlać się w Opatowie w XVI wieku, a w latach 30. XVII wieku powstała tu gmina żydowska. Od II połowy XVIII wieku Opatów stał się ważnym ośrodkiem chasydyzmu. Przez stulecia opatowscy Żydzi zajmowali się handlem, rzemiosłem; byli właścicielami zakładów przemysłowych, urzędnikami, nauczycielami, lekarzami. W 1939 roku stanowili ponad połowę ludności miasta – około 5,8 tysiąca osób. Według szacunków w pierwszych latach II wojny światowej wskutek wojennej migracji i przesiedleń w Opatowie mieszkało ponad 8 tysięcy Żydów. 22 października 1942 roku Niemcy wypędzili mieszkańców utworzonego tu wcześniej getta na stację kolejową do położonych kilkanaście kilometrów dalej Jasic, skąd wywieziono ich do obozu w Treblince i zamordowano. Okupację przeżyło około 350 przedstawicieli żydowskiej społeczności Opatowa. Do dziś nie zachowało się wiele materialnych śladów jej życia w mieście.

Wystawa „Muzeum na kółkach” oraz program towarzyszący są realizowane w ramach projektu „Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe”, finansowanego z grantu udzielonego Muzeum POLIN przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy.