W 1943 roku hitlerowcy zaczęli w zachodniej części Gór Sowich i w okolicach zamku Książ w Górach Wałbrzyskich realizować ogromny projekt budowy kompleksów "Rzeczka", "Jugowice Górne - Jawornik", "Włodarz", "Osówka", "Soboń", "Sokolec - Gontowa" i "Książ". Prace górnicze i budowlane prowadzono na niespotykaną dotąd skalę. Od kwietnia 1944 roku nadzór nad projektem przejęła Organizacja Todt, nadając mu kryptonim "Riese" - "Olbrzym". Siedzibę umieszczono w Jedlinie Zdroju, a dostawcą siły roboczej stał się obóz koncentracyjny Gross-Rosen. Siłę roboczą stanowili zagraniczni robotnicy przymusowi, dla których zorganizowano cztery obozy.
W zboczach gór drążono sztolnie i komory typowymi metodami górniczymi - wiercono otwory w skałach i rozsadzano je materiałami wybuchowymi. Urobek wywożono na powierzchnię kolejkami wąskotorowymi, a gotowe komory wzmacniano obudowami żelbetowymi.
PO CO BUDOWANO?
Wokół części podziemnych przygotowywano budowle naziemne, budowano sieci infrastruktur drogowych, kolejowych, wodociągowych, kanalizacyjnych, telefonicznych, energetycznych. Projektu "Riese" nie ukończono do końca wojny. - Stopień zniszczenia kompleksów po 1945 roku i brak dokumentacji projektowej czy wykonawczej, nie pozwalają jednoznacznie określić ich przeznaczenia - opowiadają przewodnicy - Badania terenowe, archiwalne i zeznania świadków umożliwiają postawienie dwóch hipotez. Mogłyby to być podziemne zakłady przemysłowe i doświadczalne, jednak naukowcy skłaniają się w stronę podziemnych stanowisk dowodzenia Kwatery Głównej.
Przez długie lata podziemne kompleksy były niedostępne dla turystów, stanowiły natomiast cel penetracji poszukiwaczy skarbów i sensacji. Teraz są dla turystów skarbem samym w sobie.
OSÓWKA
Podziemne miasto Głuszyca należące do Kompleksu Osówka znajduje się niewiele ponad kilometr na północny-wschód od miejscowości Kolce i takiej samej odległości na północ od miejscowości Sierpnica. To najdłuższy udostępniony kompleks wybudowany w Górach Sowich.
Zwiedzanie rozpoczynamy jednak nie od podziemnych korytarzy, a od znajdujących się znacznie wyżej na powierzchni dwóch obiektów umownie nazwanych "Kasyno" i "Siłownia".
"Kasyno", które leży najwyżej " ma 50 metrów długości. Posiada otwory okienne, monolityczny stop żelbetonowy, przewody kominkowe, rury instalacyjne oraz wewnętrzne ocieplenie z płyt wiórowo-cementowych. Strop wylany został w formie niecki, którą docelowo zamierzano dla maskowania wypełnić ziemią i roślinnością.
W pobliżu można znaleźć wielki, głęboki na kilkadziesiąt metrów szyb prowadzący do podziemnej części. Otacza go barierka z zakazem wstępu. Ale jak się niedawno okazało, nie wszyscy stosują się do zakazu.
- Otrzymaliśmy kiedyś wezwanie o pomoc - mówi przewodnik - Okazało się, że telefonuje syn starszego pana z Niemiec, który pomimo swego wieku zjeżdżał na linie. Była ona jednak za krótka i zawisł w połowie szybu. Ratowali go GOPR-owcy. Dlaczego starszy pan zdecydował się na tak ryzykowny krok - tego się nie dowiedzieliśmy. Możemy jedynie przypuszczać, że ten pan czegoś tam, szukał z czasów II wojny
Poniżej "Kasyna" swoje tajemnice skrywa "Siłownia".
To kolejny, blok betonowy, składający się ze zbiorników oraz pomieszczeń, do których prowadzą włazy ze stalowymi klamrami. Czy miała się tam mieścić pierwsza na świecie elektrownia atomowa? - to pytanie spędza do dziś wielu osobom sen z powiek.
PODZIEMNE PŁYWANIE
Przed wejściem do podziemnego kompleksu obowiązkowo trzeba włożyć kaski. Do wyboru są różne warianty tras - od historycznej, po ekstremalną. W każdym z wariantów turyści dowiadują się o powstawaniu obiektu, zdarzeniach na frontach II wojny światowej, o budowie kompleksów w Górach Sowich. Poznają losy ludzi pracujących przy projekcie "Riese", oraz dowiadują się wielu ciekawostek związanych z Osówką, Górami Sowimi, Dolnym Śląskiem. Poznają też sposoby drążenia podziemi - różne etapy budowy, wartownie, halę z oryginalnymi szalunkami z roku 1944, betonowe chodniki i różne eksponaty. Doznania potęgują efekty dźwiękowe.
Trasa ekstremalna to dodatkowo przepływ łodzią desantową i pokonanie chodnika poszukiwaczy skarbów: za pomocą kładek, pomostów, mostka wiszącego nad wodą…
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
