Prawnicy pomagają czytelnikom "Echa Dnia" odnaleźć się w gąszczu przepisów

Polski tryb nakazowy jest postępowaniem wyłącznie sądowym, jednak zredukowanym, poprzedzonym postępowaniem przygotowawczym w formie uproszczonego dochodzenia.

- Należy jednak podkreślić, iż w postępowaniu przygotowawczym, poza redukcjami formalizmu, nie są dopuszczalne uproszczenia w zakresie zbierania i oceny dowodów ani też dodatkowe ograniczenia uprawnień podejrzanego. W szczególności podczas dochodzenia poprzedzającego wydanie nakazu karnego udowodnieniu podlegają te same okoliczności, jak w dochodzeniu zwyczajnym - wyjaśnia Halina Furman z Kancelarii Prawnej Lexus w Tarnobrzegu.
Każda czynność dowodowa musi być dokonana przy zachowaniu wszystkich wymagań ustawy, a zatem tak, jakby toczyło się dochodzenie zwyczajne.

CECHY POSTĘPOWANIA NAKAZOWEGO
Najważniejszą cechą tego trybu jest brak rozprawy głównej jako najważniejszego odcinka procesu w polskim procesie karnym. Sprawa musi kwalifikować się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym oraz być na tyle nieskomplikowana, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Sąd rozstrzyga o przedmiocie procesu na posiedzeniu, bez udziału stron.

- Ponadto cechą postępowania nakazowego jest zastąpienie wyroku nakazem karnym (wyrokiem nakazowym). Od wyroku różni się nie tyle treścią, co trybem wydania oraz sposobem zaskarżania - dodaje Halina Furman.

Sąd może wydać wyrok nakazowy, kiedy na podstawie zebranych dowodów okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości. Jeśli jednak istnieją jakiekolwiek wątpliwości, co do popełnienia czynu przez oskarżonego, jak i jego winy, sąd nie może prowadzić postępowania i wydać wyroku nakazowego.
Postępowanie nakazowe jest trybem fakultatywnym, co oznacza, że w przypadku istnienia wszystkich przesłanek niezbędnych do rozpoznania przez sąd sprawy w trybie nakazowym, sąd może jednak uznać za zasadne skierowanie sprawy na rozprawę. Należy podkreślić, iż prokurator nie ma żadnych możliwości wpływania na dobór spraw do postępowania nakazowego, co nie oznacza, iż nie może wraz z aktem oskarżenia lub później - złożyć wniosku o rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym.

- Po wniesieniu aktu oskarżenia sprawa podlega badaniu przez prezesa sądu. Następuje formalna kontrola aktu oskarżenia, a następnie prezes sądu rozważa, czy nie zachodzi potrzeba skierowania sprawy na posiedzenie i na przykład wydanie nakazu karnego - zauważa Halina Furman z kancelarii Lexus.
MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE WARUNKI
By sąd przeprowadził postępowanie nakazowe i w konsekwencji wydał nakaz karny, muszą zostać spełnione następujące warunki: sprawa według ustawy podlega rozpoznaniu w trybie uproszczonym, sąd nie będzie orzekał kary pozbawienia wolności, sąd uzna, na postawie zebranego w postępowaniu przygotowawczym materiału dowodowego, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne (okoliczności popełnienia czynu, jak i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości).
Istnieją jednak wypadki, w których mimo spełnienia powyższych warunków nie można wydać nakazu karnego. Jest to niedopuszczalne: w stosunku do osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie, w sprawie z oskarżenia prywatnego, w stosunku do osoby nieletniej, głuchej, niemej, niewidomej lub, gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość, co do poczytalności tej osoby.

Wyrokiem nakazowym można orzec karę ograniczenia wolności lub grzywnę w wysokości do 100 stawek dziennych albo do 200 tysięcy złotych. Możliwe jest także orzeczenie środka karnego.

Wyrok nakazowy nie musi zawierać uzasadnienia, co oznacza, że kwestia jego sporządzenia zależy od oceny sądu. W związku z tym, że wyrok nakazowy zapada poza rozprawą, jego treść udostępnia się publicznie, składając odpis wyroku na okres siedmiu dni w sekretariacie sądu. Odpis wyroku nakazowego doręcza się prokuratorowi, a oskarżonemu i jego obrońcy wraz z odpisem aktu oskarżenia. Do odpisu wyroku nakazowego powinno zostać dołączone pouczenie o prawie, sposobie i terminie wniesienia sprzeciwu oraz skutkach jego nie wniesienia.

SPRZECIW
Istnienie nakazu zależy od zgody oskarżonego. Oskarżony, który nie akceptuje nakazu, może wnieść sprzeciw. Wyrok nakazowy może być zaskarżony tylko sprzeciwem. Nie przysługuje od niego apelacja. Sprzeciw należy wnieść w terminie 7 dni od doręczenia nakazu. Prawo do wniesienia sprzeciwu przysługuje prokuratorowi oraz oskarżonemu i jego obrońcy.

- Sprzeciw powinien odpowiadać ogólnym wymogom pisma procesowego. Pismo procesowe powinno zawierać: oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy, oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo, treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem, datę i podpis składającego pismo - dodaje Halina Furman.

Nie jest konieczne przytaczanie zarzutów przeciwko wydanemu rozstrzygnięciu, ponieważ sam fakt wniesienia sprzeciwu przez uprawnioną osobę i we właściwym terminie powoduje, iż wyrok nakazowy traci moc prawną.
Nie przyjęcie sprzeciwu następuje wtedy, gdy został wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną. Na zarządzenie odmawiające przyjęcia sprzeciwu służy zażalenie.

Skuteczne wniesienie sprzeciwu powoduje, iż wyrok nakazowy traci moc prawną, a sprawa zostanie rozpoznana ponownie na zasadach ogólnych, czyli rozpocznie się sprawa karna w zwykłym trybie; zostanie wyznaczony termin posiedzenia sądu, na którym oskarżony powinien być obecny, by popierać swój sprzeciw. Sędzia, który wydał wyrok nakazowy, jest wyłączony od udziału w danej sprawie.

Cofnięcie sprzeciwu powoduje, że wyrok nakazowy odzyskuje utraconą moc prawną.

Wyrok nakazowy, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub sprzeciw cofnięto w terminie, staje się prawomocny i podlega wykonaniu.