81 rocznica egzekucji pracowników Fabryki Broni w Radomiu przez niemieckich zbrodniarzy. Były oficjalne uroczystości

81 lat temu, w dniach od 12 do 15 października 1942 roku niemieccy okupanci powiesili 25 osób. Tylko 14 października 1942 roku hitlerowcy, na oczach całej załogi fabryki oraz mieszkańców Radomia ujętych podczas łapanek, powiesili na terenie zakładu 15 osób, w tym 14 jej pracowników. Publiczna egzekucja miała być przestrogą przed wynoszeniem broni z zakładu. Wielu pracowników fabryki podjęło się bowiem bardzo ryzykowanej działalności produkowania i przemycania poza zakład części broni strzeleckiej dla Związku Walki Zbrojnej. Egzemplarz takiej właśnie przemyconej broni dostał się w ręce hitlerowców po strzelaninie w Rożkach, gdzie zginął jeden z partyzantów. Po tym zdarzeniu rozpoczęły się krwawe represje.

Cała historia niemieckiego śledztwa w sprawie wynoszenia elementów broni z radomskiej fabryki doczekała się licznych publikacji. 19 września 1942 roku, w Rożkach, na pierwszym przystanku kolejowym od Radomia w kierunku Skarżyska, doszło do wymiany strzałów pomiędzy jadącą pociągiem grupą konspiratorów Armii Krajowej, a usiłującymi ich wylegitymować i zatrzymać funkcjonariuszami policji niemieckiej.

Zginął jeden z partyzantów. Niemcy dostali dowody, że w Fabryce Broni istnieje zorganizowany przerzut broni poza mury wytwórni. Dwa „Visy” porzucone przez konspiratorów w wagonie miały identyczne numery jak pistolety służbowe znajdujące się w niemieckim posiadaniu: jeden w komendzie Schupo, drugi w komendzie policji „granatowej” w Radomiu. Uświadomiło to funkcjonariuszom gestapo, iż mimo ścisłego nadzoru, w fabryce równolegle uruchomiono, nielegalną, dublowaną produkcję pistoletów dla potrzeb polskiego ruchu oporu. I tak rzeczywiście było.

W 1981 roku w miejscu stracenia stanął pomnik upamiętniający pomordowanych, gdzie co roku oddaje się cześć ich pamięci. Pomnik odsłonięty został 19 października 1958 roku. Zanim powstał pomnik z orłem – w miejscu szubienicy już w 1945 roku postawiony został drewniany krzyż z tabliczką, na której wypisane były imiona i nazwiska zamordowanych pracowników Fabryki Broni. Z kolei w 1981 roku staraniem zakładowej „Solidarności” postawiony został drugi pomnik poświęcony poległym – stanął na miejscu dawnego krzyża, bliżej międzywojennego budynku Fabryki, po prawej stronie drogi. Pomnik składa się z dwóch betonowych pylonów, pomiędzy którymi umieszczony jest pod skosem metalowy krzyż. Przed pomnikiem znajdują się dwie metalowe tablice z napisami objaśniającymi znaczenie miejsca i wskazującymi nazwiska pomordowanych.